Bazen bir konuyu anlatmanın en güzel yolu, onun etrafında dönen bir hikâyeyi paylaşmaktır. Bugün sana, hukuk kitaplarında kuru bir tanım gibi duran “özel kast” ve “genel kast” kavramlarını, iki farklı dünyanın insanı olan Ela ve Mert’in hikâyesiyle anlatmak istiyorum. Çünkü kelimeler değil, hikâyeler aklımızda yer eder…
Bir Kavşakta Başlayan Yolculuk
Ela, insanları anlamaya çalışan, duygularını onların gözlerinden okumayı seven bir psikologdu. Mert ise stratejileriyle sorun çözen, adımlarını dikkatle atan bir avukat. Yolları bir mahkeme salonunda kesişti; çünkü aynı davada farklı tarafları savunuyorlardı. Ancak onları asıl birleştiren şey, davanın içeriği değil, o dava üzerinden yürüyen “kast” tartışmasıydı.
Bir adam, öfkesine yenik düşüp birine saldırmıştı. Ancak olayın arkasında büyük bir soru vardı: Bu saldırı planlı mıydı, yoksa sadece bir anlık öfke miydi? Yani “özel kast” mı söz konusuydu, yoksa “genel kast” mı?
Genel Kast: Niyetin Sadece Fiile Yönelmesi
Mert, her zamanki gibi soğukkanlı ve mantıklıydı. Müvekkilinin savunmasında ilk adım olarak genel kast kavramını anlatmaya koyuldu:
“Bir insanın bir fiili bilerek ve isteyerek yapması, onun genel kastıdır,” dedi. “Yani eylemin neye yol açacağını öngörür ve bunu kabullenir. Örneğin biri öfkeyle birine yumruk atarsa, yaralanma ihtimalini bilir ama hedefi sadece o anki saldırıdır. Bu durumda genel kast vardır.”
Ela, Mert’in sözlerini dinlerken aklında farklı bir resim canlandı. İnsan öfkesine yenilebilir, evet. Ama her öfke suçun bilinçli bir planla işlendiği anlamına gelmez. İşte genel kastın özü de buydu: fiili yapmak ve sonucunu kabullenmek… ama daha ötesini planlamamak.
Özel Kast: Sonuç Hedeflendiğinde
Davanın ikinci perdesinde sıra Ela’daydı. Empatisi ve kelimeleriyle mahkeme salonunu sessizliğe gömdü:
“Özel kast ise, fiilin ötesine geçen bir niyeti ifade eder,” dedi. “Eylem sadece yapılmak için değil, belli bir sonucu doğurmak için gerçekleştirilir. Bir insan yalnızca saldırmak için değil, karşısındakini öldürmek için hareket ederse özel kast oluşur. Burada hedeflenen sonuç vardır.”
Ela’nın sözleri davadaki herkese insan davranışının derinliğini hatırlattı. Bazı eylemler refleks gibiydi, bazıları ise planlı… İşte hukukun da aradığı fark tam burada yatıyordu.
Kastın İki Yüzü: Akıl ve Kalp
Mert’in mantığıyla Ela’nın sezgileri, aslında kastın iki yüzünü temsil ediyordu. Genel kast, eylemin bilerek ve isteyerek yapılmasıydı. İnsan davranışının doğal bir parçasıydı. Ancak özel kast, insanın zihnindeki nihai amacı ortaya koyardı. O sonuç gerçekleşsin diye atılan adımlardı.
Tıpkı Mert’in davayı stratejik hamlelerle kazanmak istemesi gibi… Tıpkı Ela’nın bir danışanının sadece konuşmasını değil, iyileşmesini istemesi gibi… Genel kast, bir adım atmaksa; özel kast, o adımın nereye varacağını planlamaktı.
Hukukun Ötesinde Bir Ders
Dava sona erdiğinde, kazanan ya da kaybeden yoktu. Çünkü Ela da Mert de bir gerçeği anlamıştı: Hayat da hukuk gibi, niyetlerimizin gölgesinde şekilleniyordu. Kimi zaman sadece tepki veriyor, kimi zaman ise bilinçli bir hedefe yürüyorduk. İnsan olmanın anlamı da burada gizliydi.
“Genel kast” bize insanın öfkesini, korkusunu ve reflekslerini gösterirken; “özel kast” planın, niyetin ve hedefin dünyasını açıyordu. Ve her ikisi de bizi biz yapan karmaşık yapının bir parçasıydı.
Son Söz
Özel kast ve genel kast sadece hukuk terimleri değildir; insan doğasının iki ayrı aynasıdır. Biri anlık bir duygunun eyleme dönüşmesidir, diğeri ise bilinçli bir sonuca ulaşma arzusudur. Hangisiyle hareket ettiğimizi bilmek, sadece bir mahkeme salonunda değil, hayatta da yolumuzu aydınlatır.
Belki de önemli olan, attığımız adımın neye yol açacağını değil, o adımı neden attığımızı bilmektir…